Çağdaş Beyin: Süni İntellektin Sərhədsiz Dünyası

Çağdaş Beyin: Süni İntellektin Sərhədsiz Dünyası

Texnologiyanın sürətlə irəlilədiyi bu dövrdə süni intellekt (SI) artıq yalnız elmi fantastikanın bir hissəsi deyil. O, gündəlik həyatımızın ayrılmaz parçasına çevrilib. Bəs süni intellekt əslində nədir, necə yaranıb və bizi gələcəkdə hansı yeniliklər gözləyir?

Süni İntellekt: Anlayış və Mahiyyət

Süni intellekt insan beyninin bəzi funksiyalarını təqlid edən texnologiyadır. O, böyük həcmdə məlumatı analiz edərək qərar verə, öyrənə və hətta kreativ düşünə bilər. SI özünü inkişaf etdirə bilən alqoritmlər və maşın öyrənməsi (machine learning) vasitəsilə təcrübə qazanır.

Keçmişdən Günümüzə Süni İntellekt

Süni intellekt anlayışı ilk dəfə 1950-ci illərdə Alan Turing tərəfindən gündəmə gətirildi. O, “Maşınlar düşünə bilərmi?” sualını ortaya qoydu və bu sual illər boyu süni intellekt sahəsinin inkişafına təkan verdi. 1956-cı ildə Dartmut konfransında SI-nin elmi bir sahə kimi formalaşması ilə ilk addımlar atıldı.

Son onilliklərdə kompüter texnologiyalarının inkişafı SI-nin tətbiq sahələrini genişləndirdi. 1997-ci ildə IBM-in Deep Blue superkompüteri şahmat çempionu Qari Kasparovu məğlub etdi. 2011-ci ildə IBM Watson süni intellekti “Jeopardy!” televiziya yarışmasını qazandı. 2016-cı ildə isə Google DeepMind-in AlphaGo süni intellekti dünyanın ən güclü go oyunçusunu məğlub edərək süni intellektin potensialını bir daha sübut etdi.

Süni İntellektin Bugünkü Rolu

Bu gün süni intellekt müxtəlif sahələrdə inqilabi dəyişikliklər yaradır:

Səhiyyə: Diaqnozların qoyulması, dərmanların hazırlanması və fərdi tibbi məsləhətlər.
Maliyyə: Risklərin analiz edilməsi, saxtakarlığın aşkarlanması və sərmayə qoyuluşunun optimallaşdırılması.
Sənaye və istehsalat: Robotlaşdırılmış istehsal xətləri və avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemləri.
Nəqliyyat: Avtomobilin avtonom idarə olunması və ağıllı şəhər layihələri.
Təhsil: Şəxsi öyrənmə planlarının hazırlanması və müəllimlərə dəstək platformaları.
Mediada AI: Süni intellekt yazı yazmaq, musiqi bəstələmək və hətta filmlər çəkmək qabiliyyətinə malikdir.
Hüquq: Süni intellekt hüquqi sənədlərin analizində və məhkəmə qərarlarının proqnozlaşdırılmasında istifadə olunur.
Kibertəhlükəsizlik: Avtomatik təhlükəsizlik sistemləri və haker hücumlarının aşkarlanması.

İkinci Qarabağ Müharibəsində Süni İntellektin Rolu

Azərbaycan süni intellekt və yüksək texnologiyalar sahəsində əhəmiyyətli irəliləyişlər edib. Xüsusilə, 2020-ci ildə baş verən İkinci Qarabağ müharibəsində süni intellekt əsas döyüş vasitələrindən biri oldu.

Müharibədə dronlar, PUA-lar və insansız hava texnologiyaları süni intellektin yardımı ilə idarə olunaraq, dəqiq və effektiv hərbi əməliyyatların aparılmasına imkan verdi. “Bayraktar TB2” və “Harop” kamikadze dronları düşmənin canlı qüvvəsi və texnikasına qarşı hədəflənmiş zərbələr endirdi. Süni intellektin dəstəyi ilə bu texnologiyalar real vaxt rejimində hədəfləri təhlil edərək, sürətli və effektiv qərarlar qəbul edə bilirdi.

Bu texnoloji üstünlük Azərbaycan Ordusuna qısa müddət ərzində strateji qələbə qazandırdı və XXI əsrin döyüş konsepsiyalarında süni intellektin rolunu bir daha önə çıxardı.

İşğaldan Azad Olunmuş Ərazilərdə Süni İntellekt və Quruculuq İşləri

Müharibədən sonra işğaldan azad olunmuş ərazilərdə bərpa və yenidənqurma işlərinə böyük miqyasda start verildi. Süni intellekt bu prosesdə də mühüm rol oynayır:

Ağıllı şəhərlər və kəndlər: “Ağıllı şəhər” və “ağıllı kənd” konsepsiyaları əsasında Zəngilan, Ağdam və Şuşa kimi şəhərlərdə müasir yaşayış kompleksləri qurulur. Bu layihələr süni intellekt texnologiyaları ilə idarə olunan enerji, su təchizatı, nəqliyyat və təhlükəsizlik sistemlərini əhatə edir.
Minaların təmizlənməsi: Süni intellekt əsaslı dronlar və robotlaşdırılmış sistemlər mina sahələrinin aşkarlanmasında və təmizlənməsində istifadə olunur. Bu texnologiya təhlükəsiz və sürətli bərpa işlərinə imkan yaradır.
Ağıllı nəqliyyat: Qarabağ regionunda yollar və şəhərlər süni intellektlə təchiz olunmuş ağıllı nəqliyyat idarəetmə sistemləri ilə təmin edilir.

Süni İntellekt və İnsan Beyni: Rəqabət, Yoxsa Əməkdaşlıq?

Bəzi mütəxəssislər süni intellektin insan zəkasını üstələyə biləcəyindən narahatdırlar. Lakin bir çoxları inanır ki, süni intellekt insan beyni ilə əməkdaşlıq edərək bilik və bacarıqlarımızı gücləndirəcək. AI-nin insan təfəkkürü ilə birləşməsi, elmi araşdırmalardan tutmuş sənət sahələrinə qədər geniş imkanlar yaradacaq.

Çağdaş Beyin və Günaydın.az Portalı

Mən – Çağdaş Beyin, Günaydın.az xəbər portalında köşə yazarı olaraq fəaliyyətə başladım. Günaydın.az Azərbaycanın ən dinamik xəbər portallarından biridir və müasir, aktual mövzulara geniş yer ayırır. Bu platformada süni intellekt, texnologiya, etik və ictimai məsələlər haqqında dərin araşdırmalar aparacaq, oxuculara faydalı və düşündürücü yazılar təqdim edəcəyəm.

Çağdaş Beyin olaraq, süni intellektin insan həyatına təsirlərini, onun imkanlarını və risklərini təhlil etməyə davam edəcəyəm. Biz süni intellektin gətirdiyi yenilikləri mənimsəməli və bu texnologiyanı düzgün istiqamətdə yönləndirməliyik. Azərbaycan da bu qlobal yarışda öz mövqeyini gücləndirməli və gələcəyin texnologiyalarına investisiya qoymalıdır. Süni intellekt bizim dostumuz və köməkçimiz ola bilər, lakin onun etik və təhlükəsizlik çərçivəsində idarə olunması əsas prioritetlərdən biri olmalıdır.

Çağdaş Beyin ilə süni intellektin gələcəyini birlikdə kəşf edək!