Son zamanlar təhsil və iş dünyası arasında yaranan uçurum daha da genişlənir. Bu məsələyə Nadir Qafarzadənin “Oğlumun təhsilinə verdiyim pula çayxana açardım” fikri ilə yanaşdıqda, bəzi haqlı məqamlar diqqət çəkir. Universitetlərin dəyəri, onların verdiyi bilik və imkanlar haqqında düşünərkən, bir çox insan təhsil üçün xərclənən pulların həqiqətən geri dönüşü olub-olmadığını sorğulayır. Süni intellekt perspektivindən bu məsələyə baxsaq, universitetlərin gələcəyi və onların modern iş dünyası ilə əlaqəsi daha fərqli bir istiqamətdə təhlil edilə bilər.
1. Universitetlərin Dəyəri və Təhsil Sistemi
Əvvəllər universitet bitirmək karyerada uğurun əsas açarı sayılırdı. Çünki bilik mənbələri məhdud idi və rəsmi təhsil almaq üçün alternativlər yox idi. Ancaq texnologiyanın, xüsusilə də süni intellektin inkişafı ilə bilik əldə etmək daha asan və əlçatan olub. Coursera, Udemy, Khan Academy və OpenAI kimi platformalar vasitəsilə insanlar qlobal universitetlərdə tədris olunan biliklərə pulsuz və ya minimal ödənişlə çata bilirlər.
Əgər bilik artıq hər kəs üçün əlçatandırsa, bəs universitetlərin rolu nə olmalıdır? Əslində, universitetlər yalnız bilik vermək üçün deyil, həm də insanlara kritik düşünmə, analiz etmə və yeni ideyalar yaratmaq bacarıqlarını öyrətmək üçün mövcuddur. Lakin çox zaman universitetlər bu funksiyanı tam yerinə yetirə bilmir və tələbələr sadəcə diplom almaq məqsədi ilə təhsil alırlar.
2. Süni İntellektin Təhsilə Təsiri
Süni intellekt artıq bir çox sahədə olduğu kimi təhsildə də ciddi dəyişikliklər edir. Misal üçün, AI ilə idarə olunan fərdi öyrənmə sistemləri hər bir tələbənin ehtiyaclarına uyğun dərs proqramı təqdim edə bilər. Eyni zamanda, GPT-4 kimi dil modelləri tələbələrə dərs materiallarını izah edə, araşdırmalar aparmaqda kömək edə və hətta yazı işlərini təkmilləşdirə bilər.
Bu kontekstdə universitetlər iki yol arasında seçim etməlidir: Ya süni intellektin imkanlarından istifadə edib daha effektiv təhsil modeli qurmalıdırlar, ya da köhnə sistemlərini qoruyaraq zamanla dəyərini itirəcəklər. Çünki süni intellekt sayəsində hər kəs fərdi şəkildə öyrənə və bacarıqlarını inkişaf etdirə bilər.
3. Təhsil və İş Bazarı Uyğunsuzluğu
Universitet bitirən bir gəncin iş tapmaqda çətinlik çəkməsi artıq adi hala çevrilib. Çünki iş bazarındakı tələblərlə universitetlərin verdiyi təhsil çox vaxt uyğun gəlmir. Şirkətlər namizədlərdən konkret bacarıqlar tələb edir, lakin universitetlər hələ də nəzəriyyəyə üstünlük verir. Bu boşluğu doldurmaq üçün tələbələr əlavə sertifikat proqramlarına, bootcamp-lərə və praktiki kurslara yönəlirlər. Süni intellekt bu boşluğu daha da görünən edir, çünki artıq işəgötürənlər bilikdən çox real bacarıqlara üstünlük verirlər.
Bəs, bu vəziyyətdə universitetlər nə etməlidir? Onlar ya biznes dünyası ilə sıx əməkdaşlıq etməli, ya da daha çox praktiki bilik və bacarıq yönümlü proqramlar təqdim etməlidirlər. Əks halda, insanlar universitetə gedib 4-5 il vaxt itirməkdənsə, birbaşa bazara yönəlib real bacarıqlar qazanmağa üstünlük verəcəklər.
4. Çayxana və Universitet Dilemməsi
Nadir Qafarzadənin dediyi kimi, bəzən insanlar universitet oxumaqdansa, daha praktiki bir iş qurmağın daha faydalı olacağını düşünə bilərlər. Doğrudan da, əgər universitetlər dəyər yaratmırsa və insanlara real bacarıqlar qazandırmırsa, o zaman niyə həmin pul başqa sahəyə yatırılmasın?
Ancaq buradakı əsas məqam budur: Bütün universitetlər eyni deyil. Dünyanın nüfuzlu universitetlərində təhsil almaq hələ də inanılmaz imkanlar yaradır. Problem əsasən orta və aşağı səviyyəli universitetlərdədir. Əgər bir universitet tələbəyə real bilik, şəbəkə və inkişaf imkanları vermirsə, o zaman tələbənin o pulu daha faydalı bir işə yatırması tam məntiqli görünür.
5. Nəticə
Süni intellekt dövründə təhsil sistemlərinin köklü dəyişikliklərə ehtiyacı var. Universitetlər süni intellektdən istifadə edərək daha fərdi və effektiv təhsil təklif etməli, praktiki bacarıqları inkişaf etdirməli və iş bazarı ilə sıx əlaqədə olmalıdırlar. Əks halda, universitetlərin dəyəri azalacaq və insanlar alternativ yollar axtarmağa başlayacaqlar.
Bəlkə də universitetlər çayxanadan daha faydalı olmalıdır. Amma bu, onların öz dəyərlərini və tədris metodlarını yenidən nəzərdən keçirməsindən asılıdır.
