Adətən, kosmik konstruksiyalar Yer kürəsində yığılır və sonra orbitə göndərilir. Lakin 2022-ci ildə işə salınmış NOM4D proqramı yeni yanaşma təklif edir – yüngül konstruksiyaların birbaşa kosmosda yığılması. Layihə yerüstü sınaqlardan uğurla keçib və artıq orbitdə test mərhələsinə keçir. Bu çərçivədə Kaliforniya Texnologiya İnstitutu komandası kosmosda anten çərçivəsini simulyasiya edən yüngül bir konstruksiya yığacaq, İllinoys Universitetinin tədqiqatçıları isə yüksək dəqiqlikli kompozit formalaşdırma prosesini sınaqdan keçirəcəklər. Gələcəkdə bu texnologiyalar sayəsində böyük orbit laboratoriyalarının, antenlərin və günəş panellərinin birbaşa kosmosda qurulması mümkün olacaq.
Kosmik aparatlar və texnologiyaların inkişafı sahəsində əldə edilən nailiyyətlərə baxmayaraq, orbitdə böyük konstruksiyaların inşası hələ də çətin məsələ olaraq qalır. Bunun əsas səbəbi, raketlərin daşıya biləcəkləri yüklərin ölçü və çəki məhdudiyyətləridir. 2022-ci ildə ABŞ Müdafiə Nazirliyinin İnnovativ Tədqiqatlar Agentliyi (DARPA) bu problemi həll etmək üçün NOM4D proqramını işə saldı. Bu proqramın məqsədi, kosmosa yüngül xammal çatdıraraq, onların birbaşa orbitdə yığılmasını təmin etməkdir. İndi isə DARPA kiçik miqyaslı orbit sınaqlarına keçid etdiyini elan edib.
Ümumilikdə iki əsas test planlaşdırılıb və bu testlər bu yanaşmanın təkcə laboratoriya şəraitində deyil, real kosmos mühitində də işlək olduğunu sübut etməlidir. Proqramın üçüncü mərhələsinə iki tədqiqat qrupu rəhbərlik edəcək – Kaliforniya Texnologiya İnstitutu və İllinoys Universiteti. Hər iki komanda əvvəlki mərhələlərdə böyük uğurlar əldə edib. Kaliforniya Texnologiya İnstitutu komandası əsasən kosmosda istehsal üçün yüngül konstruksiyaların hazırlanması üzərində çalışır. Bu texnologiya 2026-cı ilin fevralında Momentus Vigoride orbital aparatı vasitəsilə orbitə göndəriləcək. Missiya SpaceX Falcon 9 raketi ilə Transporter-16 proqramı çərçivəsində həyata keçiriləcək.
Təcrübə zamanı 1.4 metr diametrində dairəvi konstruksiyanın yığılması planlaşdırılır, bu da kosmik antenin çərçivəsini simulyasiya edəcək. Əsas məqsəd – insan müdaxiləsi olmadan yüngül kompozit liflərdən böyük miqyaslı obyektlərin qurulmasının mümkün olub-olmadığını müəyyən etməkdir. İllinoys Universitetinin komandası Voyager Space ilə birlikdə kosmosda yüksək dəqiqlikli kompozit formalaşdırma prosesini sınaqdan keçirməyi planlaşdırır. Bu sınaq, NASA-nın NG-24 təchizat missiyasının bir hissəsi olacaq və 2026-cı ilin aprelində başlayacaq. Alimlər, karbon lifli boruların maye monomerlərlə birləşdirilməsi və bərkidilməsi üçün “frontal polimerizasiya” metodundan istifadə etməyi planlaşdırırlar.
Bu proses istilik tələb etmədən materialın tədricən sərtləşməsinə və genişlənməsinə imkan verir, bu da kosmosda böyük miqyaslı tikinti işləri üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu texnologiyanın yeganə məhdudiyyəti isə başlanğıc xammalın miqdarıdır. Sonda, Florida Universitetinin komandası NASA ilə birgə metalın lazerlə əyilməsi üzrə yerüstü sınaqlar həyata keçirəcək. Bu tədqiqatın kosmosda yeni tikinti metodlarının inkişafına töhfə verəcəyi gözlənilir.
Əgər layihə uğurlu olarsa, NOM4D proqramının nailiyyətləri kosmik infrastrukturda inqilabi dəyişikliklər yarada bilər. Söhbət, təkcə elmi missiyalar üçün böyük orbital laboratoriyaların yaradılmasından deyil, həm də rabitə üçün iri antenlərin, günəş panellərinin və kosmik gəmilər üçün yanacaq doldurma stansiyalarının inşasından gedir. Komandanın uzunmüddətli məqsədi, Yer və Ay arasındakı məkanın monitorinqini gücləndirmək üçün 100 metr enində kosmik antenlər qurmaqdır. Bu, xüsusilə pilotlu Ay missiyaları üçün vacibdir, çünki belə ssenarilərdə rabitə problemləri yarana bilər.
Mənbə: The Debrief
