ABŞ, Ayın mənimsənilməsi yarışında Çinlə artan rəqabət fonunda “Artemis” proqramını həyata keçirməkdə çətinliklərlə üzləşir və NASA daxilində daxili problemlərlə qarşılaşır. ABŞ Nümayəndələr Palatasında keçirilmiş dinləmələr zamanı ekspertlər, Çinin 2030-cu ilə qədər insanlı Ay missiyası həyata keçirməyi planlaşdırdığına görə ABŞ-ın geri qalmasından narahat olduqlarını bildiriblər. 27 fevralda Intuitive Machines şirkətinin IM-2 adlı Ay modulu buraxılışa hazırlaşdığı bir vaxtda, Nümayəndələr Palatasının Kosmos və Aeronavtika Alt Komitəsində bir iclas keçirilib. Bu iclasda “Artemis” proqramının gələcək addımları və onun Mars uçuşlarına hazırlıqda rolu müzakirə olunub.
Kosmik siyasət sahəsində tanınmış ekspertlər, Corc Vaşinqton Universitetinin Kosmik Siyasət İnstitutunun nümayəndəsi doktor Scott Pace və Perdü Universitetinin mütəxəssisi Dan Dumbacher, ABŞ-ın Ay missiyasına qayıtmasının vacibliyini vurğulayıblar. Xüsusilə Çinin 2030-cu ilə qədər insanlı Ay enişi planlarını nəzərə alaraq, bu məsələnin strateji əhəmiyyəti ön plana çəkilib. “Qlobal rəqiblərimiz, xüsusilə Çin və onun müttəfiqləri, kosmosda üstünlük qazanmaq üçün planlaşdırma və icra sürəti baxımından bizdən irəlidədirlər. Bu, milli təhlükəsizliyimiz və iqtisadiyyatımız üçün ciddi bir təhdiddir” – deyə Dan Dumbacher bəyan edib.
Hər iki ekspert razılaşır ki, Space Launch System (SLS) Ayın mənimsənilməsi prosesində əsas rol oynamalıdır. Lakin onlar bu sistemin istifadəsinin miqyası barədə fərqli fikirlərə malikdirlər. Dumbacher hesab edir ki, Starship 2030-cu ilə qədər insanları Aya çatdırmağa hazır olmayacaq, çünki raketin etibarlılığını təsdiqləmək üçün çox sayda sınaq uçuşu keçirtmək lazımdır. Scott Pace isə vurğulayıb ki, NASA ağır yük daşıyan raketlər üçün kommersiya xidmətlərindən istifadə etmək imkanına sahib olmalıdır ki, insanları Aya göndərmək prosesi daha effektiv olsun. Mütəxəssislərin fikrincə, ABŞ-ın kosmosdakı liderliyini qoruması üçün insanlı missiyalar “bir dəfəlik” deyil, davamlı və müntəzəm şəkildə həyata keçirilməli, Aya daimi mövcudluq təmin edilməlidir.
İclasda, həmçinin NASA-nın gələcəyi və agentlik əməkdaşlarının vəziyyəti ilə bağlı qeyri-müəyyənliklər müzakirə olunub. Konqresmen Zoe Lofgren bildirib ki, agentlik və hökumət daxilində xaos, qarışıqlıq, əməkdaşlara qarşı təzyiqlər və hətta zorakılıq hallarının müşahidə olunduğu barədə siqnallar var. Onun sözlərinə görə, NASA əməkdaşları hər gün heç bir izah verilmədən işdən çıxarılmaqdan qorxurlar. Dan Dumbacher bu vəziyyətin ciddi nəticələr doğura biləcəyindən narahat olduğunu bildirib. O, NASA əməkdaşları ilə ünsiyyətdə olduğunu və onların arasında qorxu və qeyri-müəyyənliyin hökm sürdüyünü qeyd edib.
Alimin sözlərinə görə, yüksək ixtisaslı mütəxəssislər artıq karyeralarını dəyişməyi ciddi şəkildə düşünürlər, bu isə ABŞ-ın milli maraqları və qlobal kosmik rəqabət kontekstində çox üzücü bir vəziyyətdir. Təmsilçilər qeyd ediblər ki, bürokratiya və satınalma prosesindəki problemlər özəl sektorun innovasiyalarından istifadəni məhdudlaşdırır, bu da xərclərin artmasına səbəb olur. Buna görə də tənzimləyici yükün azaldılması və əsaslandırılmış risklərin qəbul edilməsinin təşviq edilməsi təklif olunub. NASA bu dinləmələr üçün nə şahid, nə də yazılı materiallar təqdim edib.
Mənbə: Space.com
