Bakı. Günaydın:
Tarix boyu neçə dəfə şahidi olmuşuq ki, hərəkətsizlik,
açıq-aşkar həqiqətlərin ört-basdır edilməsi və hadisələri öz adı
ilə çağırmaq qorxusu fəlakətə gətirib çıxarır. Bu gün məzkur
proseslərin hadisənin yeni bir mərhələsini izləyirik: dünya siyasi
elitaları reallıqla üzləşmək əvəzinə, onun üçün daha rahat olan
formulları seçir.
Onlar üçün diplomatik ritorika söz oyunu və manipulyasiya
alətidir. Beynəlxalq diplomatiyada terminlər gələcək addımları
müəyyənləşdirir.
Çünki istənilən münaqişə “ikitərəfli qarşıdurma” adlandırılan
kimi, bərabər əsaslarla danışıqlar üçün zəmin yaranır və bu,
avtomatik olaraq kompromisi nəzərdə tutur.
Bəs işğalçı ilə işğala uğrayanın bir tutulması, tərəflərin
ikisindən də “qarşılıqlı güzəştlər”in tələb edilməsi nə
deməkdir?
Diplomatik kazuistikanı və gəlişigözəl, amma mahiyyəti puç
sözləri bir kənara qoysaq, bu, işğalçının cinayətlərini və qanlı
əməllərini qanuniləşdirmək, onun işğal etdiyi ərazilər üzərində
hansısa “hüquq”unun və ya “haqqı”nın olmasını ən müxtəlif yollardan
biri ilə qismən olsa belə, tanımaq deməkdir.
Bu, onun cinayətlərini qanuniləşdirmək, ona qurbanlarının
torpaqları üzərində hüquq tanımaq deməkdir. Bu, Qərbin başqa
hallarda sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipini müdafiə etməsinə
baxmayaraq, bu prinsipi istədiyi vaxt ayaqlar altına atması
deməkdir.
Avropa İttifaqı (Aİ), Ermənistana ikinci, ölümcül olmayan yardım
tədbiri ilə bağlı təklif təqdim edib. Bu təklif Avropa Sülh
Fondundan maliyyələşəcək.
Aİ-nin xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali komissarı
Kaya Kallas bu yardımın əvvəlki tədbirə əsaslandığını bildirib.
Təklif Aİ Şurasına gələn həftələrdə təqdim olunacaq.
2024-cü ildə Aİ Avropa Sülh Fondu çərçivəsində Ermənistana 10
milyon avro məbləğində hərbi yardım ayırmışdı. Aİ-nin növbəti
addımı da Ermənistanın müdafiə qabiliyyətini artırmaq məqsədini
daşıyır.
Təbii ki, belə yardımlar yanlış və təhlükəli olmaqla yanaşı,
regionda gərginliyi artırmağa səbəb ola bilər.
Rəsmi Bakı bəyan edib ki, sözügedən qərar birtərəfli və qərəzli
siyasətin təzahürüdür və regionda bölücü xətlər yaratmaq məqsədini
güdür.
Əslində, Azərbaycan bu riyakarlığı artıq yaşayıb. Bu cür
diplomatik manipulyasiya Azərbaycan üçün yeni deyil. 25 ildən çox
bir müddətdə beynəlxalq ictimaiyyət Qarabağın işğalını “ərazi
mübahisəsi”, yox, aqressiya kimi tanımaqdan çəkinirdi.
1992-ci ildə Ermənistan silahlı qüvvələri Rusiyanın dəstəyi ilə
Qarabağı və ətraf rayonları işğal edəndə, beynəlxalq təşkilatlar
neytrallıq göstərməyə çalışaraq, Azərbaycanı və Ermənistanı
münaqişənin “tərəfləri” kimi təqdim etdilər.
BMT Təhlükəsizlik Şurasının dörd qətnaməsi (822, 853, 874, 884)
Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etdiyini açıq şəkildə
qeyd edir və qoşunlarını oradan çıxarmağı tələb edirdi. Lakin bu
sənədlər kağız üzərində qaldı. Xatırladaq ki, 1999-cu ildə NATO
Yuqoslaviyanı “humanitar müdaxilə” adı altında bombalayanda, Qərb
bunu işğalçının cəzalandırılması ilə izah edirdi. Amma Ermənistanın
30 illik işğalına gəldikdə, eyni mövqeyi sərgiləməkdən
çəkinirdi.
Hətta Azərbaycanın 2020-ci ildəki 44 günlük müharibədə
qələbəsindən sonra da Qərb eyni siyasəti davam etdirdi –
Ermənistanın aqressiyasını legitimləşdirməyə çalışdı.
Müharibədən sonra Fransa Azərbaycana qarşı sanksiyalar tətbiq
etməyi təklif etdi, amma 30 il ərzində Ermənistanı işğala görə heç
vaxt sanksiyalarla təhdid etmədi. Avropa İttifaqı erməni silahlı
qüvvələrinin Qarabağda qalmasını “erməni əhalisinin hüquqlarının
qorunması” adı altında müdafiə edirdi. Qərb siyasətçiləri, o
cümlədən Emmanuel Makron, “Qarabağ ermənilərinin təhlükəsizliyi”ni
Azərbaycanın ərazi bütövlüyündən üstün tuturdu.
Rusiya Ukraynaya hücum edəndə Qərb sərhədlərin
toxunulmazlığından danışırdı. Bəs niyə Ermənistan Azərbaycanın
20%-ni işğal edəndə bu prinsip işləmirdi? Cavab sadədir: Çünki
Azərbaycan Qərb üçün “rahat ölkə” deyil – o, müstəqil siyasət
yürüdür.
Aİ beynəlxalq hüquq prinsipini məhv etdi. Azərbaycan 30 il
ədalət tələb edəndə Qərb bunu “münaqişə” adlandırdı. İndi Ukrayna
ədalət tələb edir – Avropa İttifaqı eyni aləti işə salıb,
məsuliyyəti yayındırır. Rusiyanın aqressor kimi tanınmaması
Ukraynaya qarşı ilk xəyanət addımıdır – eynilə Ermənistanın
“münaqişə tərəfi” kimi tanınması Azərbaycana qarşı xəyanət idi.
Əgər aqressiyanın qurbanı ədalət əldə etməsə, aqressorlar daha
da cəsarətlənir. Qərb Ermənistanı müdafiə etdi – nəticə: 30 illik
müharibə. İndi Qərb Rusiyanı müdafiə edir – Ukraynanı nə
gözləyir?
Dünya seçim etməlidir: O, güc prinsipini qoruyacaq, yoxsa
ədaləti?
Azərbaycan bu suala cavab verdi – o, öz ədalətini güc yolu ilə
əldə etdi.
Baş verənlər öz adı ilə çağırılmadıqda, bu, fəlakətli nəticələrə
gətirib çıxarır. Beynəlxalq ictimaiyyət illərlə erməni işğalına göz
yumdu və faktiki olaraq onu leqallaşdırdı, çünki
“erməni-azərbaycanlı münaqişəsi” kimi rahat bir terminologiya
aqressorla qurban arasındakı aydın fərqi silirdi.
1996-cı ildə ATƏT-in Lissabon sammitində Ermənistan tam təcrid
vəziyyətində qaldı – beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycanın ərazi
bütövlüyünü tanıdı və yalnız İrəvan buna qarşı çıxdı. Bu, həqiqət
anı idi -aqressora təzyiq göstərib onilliklərlə davam edən qan
tökülməsinin qarşısını almaq olardı. Lakin Qərb saxta neytrallıq
yolunu seçdi.
Bu günsə Avropa İttifaqı yenə də Ermənistana üstünlük verir,
onun aqressiyasını görməzdən gəlir.
Sözdə, kağız üzərində Avropa İttifaqı Ermənistan və Azərbaycan
arasında münaqişənin dinc yolla həllinə sadiq olduğunu bəyan edir.
Lakin əslində Brüssel ardıcıl olaraq açıq ermənipərəst mövqe
sərgiləyir, nə tarixi həqiqətləri, nə də beynəlxalq hüquq
normalarını nəzərə alır.
Aİ təkcə birtərəfli diplomatiya aparmır – o, faktiki olaraq
Ermənistanı maliyyələşdirir və siyasi cəhətdən müdafiə edir, 30 il
ərzində Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazilərini
işğal etmiş, Azərbaycan mədəni irsini məhv etmiş və Qarabağı
azərbaycanlı əhalidən etnik təmizləməyə məruz qoymuş bir dövləti
dəstəkləyir.
Aİ hansı konkret addımları atmaqla sülh prosesini pozur və
regionda geosiyasi ambisiyalarını gücləndirməyə çalışır?
Aİ Ermənistandakı müşahidə missiyasının (EUMA) mandatını uzadıb
və onu “eskalasiyanın qarşısını almaq üçün vasitə” kimi təqdim
edir. Əslində isə bu missiya Brüssel və İrəvanın maraqlarına xidmət
edən casus şəbəkəsindən başqa bir şey deyil.
Çünki…
Missiyanın BMT və ya ATƏT-in mandatı yoxdur, yəni beynəlxalq
hüquq baxımından qeyri-legitimdir. Bu, yalnız Aİ-nin siyasi
təşəbbüsüdür. EUMA yalnız Ermənistan ərazisində yerləşdirilib, bu
isə onu obyektiv missiya statusundan məhrum edir, çünki onun əsas
məqsədi Azərbaycan hərbi fəaliyyətini izləməkdir, sülhə töhfə
vermək deyil. Rəsmi olaraq missiya mülki müşahidəçilərdən ibarət
olsa da, əslində onun tərkibində keçmiş hərbçilər və Avropa xüsusi
xidmət orqanlarının əməkdaşları var.
Xatırladaq ki, 2023-cü ilin iyununda Politico qəzeti yazdı ki,
EUMA-nın “mülki” müşahidəçiləri arasında əvvəllər Balkanlar və
Əfqanıstanda xidmət etmiş keçmiş NATO zabitləri var. Elə həmin ilin
sentyabrında Fransa missiyanın genişləndirilməsinə lobbiçilik etdi
ki, bu da Ermənistanla hərbi əməkdaşlığın gizli gücləndirilməsi
deməkdir. Oktyabr ayında isə Azərbaycanın müdafiə naziri Zakir
Həsənov açıq şəkildə bəyan etdi ki, Avropa missiyası münaqişələrin
qarşısını almır, əksinə, əlavə gərginlik yaradır.
Əslində, Aİ EUMA-dan informasiya toplamaq və regionu
destabilizasiya etmək üçün alət kimi istifadə edir, Fransa və
Almaniyanın Cənubi Qafqazda təsirini gücləndirmək üçün
sülhməramlılıq adı altında maraqlarını irəli sürür.
Aİ Ermənistanı Avropa Sülh Fondu (EPF) vasitəsilə
maliyyələşdirir. Əvvəlcə bu fond yalnız Aİ üzvləri və tərəfdaş
ölkələrin müdafiə qabiliyyətini gücləndirmək üçün yaradılmışdı.
Lakin Ermənistan məsələsində Brüssel bu fondu məğlub olmuş ölkəyə
gizli hərbi yardım göstərmək üçün istifadə edir və beləliklə,
revanşizmi stimullaşdırır.
Faktlara nəzər salaq. 2023-cü ilin iyununda Aİ Ermənistana 10
milyon avro ayırdı ki, bu da EPF-in ilk dəfə Aİ və ya NATO-ya üzv
olmayan bir ölkəyə tətbiq olunması idi. 2024-cü ilin yanvarında
İrəvan EPF vasitəsilə 40 milyon avro aldı, Brüssel bunu “sərhəd
təhlükəsizliyini gücləndirmək üçün yardım” adlandırdı. 2024-cü ilin
fevralında Aİ Ermənistana 270 milyon avroluq yeni yardım paketi
elan etdi ki, bunun bir hissəsi “müdafiə imkanlarının inkişafına”
yönəldiləcək.
Bundan başqa, “Le Monde” qəzeti 2024-cü il yanvarın 14-də yazdı
ki, bu vəsaitin bir hissəsi Fransadan silah almaq üçün istifadə
ediləcək. “Eurasianet” isə bildirmişdi ki, Ermənistan Fransa ilə
zenit-raket komplekslərinin alınması üçün danışıqlar aparır ki, bu
da Aİ-nin “sülh missiyası” bəyanatları ilə ziddiyyət təşkil
edir.
Başqa sözlə, Aİ 30 illik işğala görə heç bir məsuliyyət
daşımayan bir dövləti maliyyələşdirir. Azərbaycan müharibədən sonra
öz ərazilərində bərpa işləri aparmaq üçün dəstək tələb etdiyi
halda, Aİ Ermənistanın hərbiləşdirilməsinə sərmayə qoyur və bu,
İrəvandakı revanşist qüvvələrə yeni aqressiya ümidini artırır.
Aİ-nin humanitar yardımı yalnız ermənilərə: dağıdılmış
Azərbaycan şəhərlərinə laqeydlik
Avropa İttifaqı genişmiqyaslı humanitar resurslar ayırır, lakin
bu yardımlar yalnız ermənilərə yönəldilir.
Unutmayaq ki, 2023-cü ilin sentyabrında Aİ Qarabağı tərk etmiş
ermənilər üçün Ermənistana 15 milyon avro humanitar yardım ayırdı.
Həmin ilin noyabrında Brüssel bu məbləği 25 milyon avroya qədər
artırdı, halbuki ermənilərin böyük əksəriyyəti Qarabağı könüllü
tərk etmişdi və Azərbaycan heç bir məcburi deportasiya həyata
keçirməmişdi. 30 illik işğal dövründə Ermənistan ordusu tərəfindən
tamamilə dağıdılmış Azərbaycan rayonlarının bərpasına Aİ bir avro
belə ayırmayıb.
Və…
2021-ci ildə Dünya Bankı Qarabağın işğal nəticəsində dəymiş
zərərini 50 milyard dollardan çox qiymətləndirdi. Lakin nə Aİ, nə
də Qərb fondları Füzuli, Cəbrayıl, Zəngilan, Ağdam və digər
tamamilə viran edilmiş şəhərlərin bərpası üçün hər hansı maliyyə
yardımı təklif etdi.
2023-cü ildə France24 telekanalı Qarabağdan çıxan erməni
qaçqınlarla bağlı reportaj yayımladı, lakin 1990-cı illərdə
Ermənistan tərəfindən etnik təmizləməyə məruz qalmış 700 min
azərbaycanlı qaçqın tamamilə gözardı edildi.
Bu siyasət Qərbin ikili standartlarının bariz nümunəsidir. Bir
qrupun hüquqları ön plana çıxarılır, digərinin əziyyətləri isə
tamamilə unudulur.
Aİ sülh prosesində faktiki olaraq kənarda qalıb, lakin indi
Bakıya birtərəfli “etimad tədbirləri” tətbiq etməyə çalışır. Belə
ki, sərhəd xəttindən qoşunların geri çəkilməsi – lakin nədənsə bu
tələb yalnız Azərbaycana aiddir.
Silahlanmaya nəzarət – yenə də təkcə Azərbaycan üçün.
Gərginliyin azaldılması üçün “isti xətlər” – halbuki problemin
kökü Ermənistanın indiyə qədər Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü rəsmi
şəkildə tanımamasında dayanır.
Bu absurddur. Təkcə məntiqsiz deyil, həm də bütün sülh prosesinə
zərbə vurur.
Aİ Cənubi Qafqazda ədalətli vasitəçi olmaq hüququnu itirdi.
Brüssel təkcə Ermənistanı dəstəkləmir, həm də Azərbaycanın
suverenliyini sarsıtmağa çalışır.
Ermənistana maliyyə, hərbi və siyasi dəstək göstərmək sülh
təşəbbüsü deyil, təxribatdır.
Azərbaycan artıq sübut etdi ki, Aİ-nin köməyinə ehtiyac duymur.
Bakı öz ərazi bütövlüyünü Qərbin dəstəyi olmadan bərpa etdi və indi
Avropa yalnız müşahidə edə bilər ki, onların ermənipərəst siyasəti
necə iflasa uğrayır.
Sülh yalnız aqressor öz günahını qəbul etdikdə mümkündür, onun
cinayətləri diplomatik formulalarla ört-basdır edildikdə deyil.
Qərb vaxtilə Ermənistanı aqressor adlandırmaqdan imtina etdi –
bunun nəticəsi Azərbaycanın 30 illik işğala məruz qalması oldu.
Öz yolumuzu seçmişik.
Qərbdən ədalət gözləmir, kənardan mərhəmət ummur, sadəcə hərəkət
edirik. Öz torpaqlarımızı azad etdik, sərhədlərimizi bərpa etdik,
indisə danışıqları öz şərtlərimizlə aparırıq.
Özünü və müstəqilliyini qorumaq istəyən hər bir ölkə məhz belə
davranmalıdır.
