Marsda ilk dəfə ən iri karbon molekulları aşkarlanıb. Bu, böyük ehtimalla planetdə qədim həyatın izləri ola bilər. Alimlər planetimizdəki laboratoriyada Mars şəraitini imitasiya edərək oxşar kimyəvi prosesləri yenidən qurublar və bənzər nəticə əldə ediblər. Təcrübənin təkrarlanması bu ehtimalın doğru ola biləcəyini göstərir – milyardlarla il əvvəl Mars bioloji həyat üçün bir yaşayış məkanı olmuş ola bilər. Kəşf NASA-nın Mars səthində fəaliyyət göstərən Curiosity aparatı tərəfindən edilib. O, qədim göl yatağı olduğu ehtimal edilən Gale adlı kraterdə qazma aparıb. Əgər bu ehtimal doğrudursa, burada üzvi çöküntülər olmalıdır, bu da bu ərazini qədim həyat izlərini axtarmaq üçün ideal məkana çevirir. Aparat dayaz bir quyudan nümunə çıxarıb və onu özünün mass-spektrometrinə yerləşdirib.
Təcrübənin şərtlərinə əsasən, nümunədən əvvəlcə molekulyar oksigen çıxarılmalı idi və bu uğurla yerinə yetirilib. Xüsusilə, əsas ölçmələrdən əvvəl cihazın kamerasında temperatur 850 dərəcə Selsiyə qədər qaldırılıb. Əldə olunan məlumatlar arasında çox aşağı konsentrasiyada bir neçə ən uzun karbon zənciri aşkarlanıb: Dekan (C₁₀H₂₂), undekan (C₁₁H₂₄) və dodekan (C₁₂H₂₆). Bunlar xətti quruluşa malik molekullardır və onların stabilliyi halqavari molekullara nisbətən xeyli aşağıdır. Əvvəllər Curiosity Mars nümunələrində halqavari karbon molekullarını aşkar etmişdi. Uzun zəncirli alkan molekulları – yəni doymuş karbohidrogenlər – ilk dəfə aşkarlanıb. Aparat həmçinin bu molekulları müəyyən edə bildiyini təsdiqləyib və bu, artıq özü-özlüyündə son dərəcə dəyərli bir təcrübədir.
Marsda bu cür molekulların mövcudluğu, orada keçmişdə baş vermiş geoloji və ya hətta bioloji proseslərə dair mühüm bir işarə ola bilər, çünki bu cür uzun zəncirli birləşmələr adətən üzvi maddələrin parçalanması ilə əlaqələndirilir. Əgər onlar üzvi deyil, qeyri-üzvi mənşəlidirsə, bu halda da hidrotermal sistemlər şəraitində meydana gələ bilərlər. “Həssas xətti molekulların yaranmasından 3.7 milyard il keçməsinə baxmayaraq, hələ də Marsın səthində mövcud olmaları bizə yeni bir fikir söyləməyə imkan verir. Əgər milyardlarla il əvvəl – Yer üzündə həyatın yarandığı dövrlə eyni vaxtda – Marsda da həyat meydana gəlmişdisə, bu qədim həyatın kimyəvi izləri bu gün də mövcud ola bilər və biz onları aşkar edə bilərik” – deyə alimlər bildiriblər.
Mənbə: NASA
