1960-cı illərin ortalarından bəri Günəşin Ayda suyun yaranması üçün lazım olan komponentlərin mənbəyi ola biləcəyi ilə bağlı bir nəzəriyyə mövcuddur. İndi isə NASA alimləri apardıqları təcrübə zamanı sübut ediblər ki, Günəş küləyi Ayın torpağında birbaşa su yarada bilər. Alimlər bu günə qədər Günəş küləyinin Ay üzərindəki təsirini ən real şəkildə simulyasiya edən təcrübəni həyata keçiriblər. Təcrübə üçün onlar Günəş küləyini, vakuum şəraitini və molekul detektorunu ehtiva edən xüsusi kamera hazırlayıblar. Bundan əlavə, alimlər 1972-ci ildə astronavtlar tərəfindən Yerə gətirilmiş, Ayın daş və tozdan ibarət olan orijinal torpağı – reqolitdən istifadə ediblər.
Təcrübənin nəticəsində NASA tədqiqatçıları uzun müddətdir mövcud olan nəzəriyyəni təsdiqləyiblər: Günəş küləyi Ayda suyun yaranmasına kömək edir. Günəş daim Günəş küləyi adlanan hissəcik axınları buraxır. Bu axın əsasən hidrogen atomlarının elektronları olmayan nüvələrindən ibarət olan protonlardan təşkil olunur. Günəş hissəcikləri bütün Günəş sisteminə yayılır, lakin Yer bu hissəciklərdən maqnit sahəsi və atmosferi sayəsində qorunur. Ayda isə nə maqnit sahəsi, nə də atmosfer var. Buna görə də Günəş küləyinin hissəcikləri Ayın səthini davamlı şəkildə bombalayır. Alimlər əvvəlcə Ay reqoliti – yəni Ay torpağındakı bütün nəmişlik izlərini aradan qaldırıblar və onu hissəcik sürətləndiricisi vasitəsilə Günəş küləyinin simulyasiyasına məruz qoyublar.
Beləliklə, onlar bir neçə gün ərzində Ay səthində Günəş küləyinin 80 000 il ərzində yaratdığı təsiri təqlid etməyə nail olublar. Təcrübə göstərib ki, Günəş küləyinin protonları Ay reqoliti ilə toqquşduqda, oradakı elektronlarla qarşılıqlı təsirə girərək hidrogen atomları əmələ gətirir. Daha sonra bu hidrogen atomları minerallarda, məsələn, silisium kimi tərkibli qayalarda olan oksigen atomları ilə birləşərək hidroksil (OH) və su (H2O) əmələ gətirirlər. Tədqiqatçılar Ay reqolitinin kimyəvi tərkibində zamanla baş verən dəyişiklikləri izləmək üçün spektrometrdən istifadə ediblər. Onlar infraqırmızı işığın udulmasında enmə müşahidə ediblər ki, bu da suyun mövcudluğuna işarə edən əlamətlərdən biridir.
Alimlər tam olaraq təmiz suyun əmələ gəlib-gəlmədiyini təsdiqləyə bilməsələr də, əldə olunan məlumatlar həm hidroksil molekullarının, həm də su molekullarının yaranmasına dair inandırıcı sübutlar təqdim edir. Təcrübənin nəticələri kosmik aparatların müşahidələri ilə üst-üstə düşür. Həmin müşahidələr göstərir ki, su Günəş küləyi vasitəsilə yarana bilər və bu, su ilə əlaqəli spektral siqnalın dəyişməsi ilə müşahidə olunur. Alimlər hesab edirlər ki, Günəş bu gün də Ayda suyun yaranmasına töhfə verməyə davam edir. Su ehtiva edən meteoritlərin zərbələri də Ayda suyun mövcudluğuna təsir edə bilər, lakin alimlər əsas mənbənin məhz Günəş olduğunu düşünürlər. Ayda su donmuş vəziyyətdədir, lakin bu buzu əridərək içməli su, nəfəs almaq üçün oksigen və raket yanacağı hazırlamaq mümkündür. Bu isə insanlara Ayın fəal şəkildə mənimsənilməsinə başlamaq imkanı verə bilər.
Mənbə: Interesting Engineering
