Donald Trump-ın tarif siyasəti ölkə daxilində çip istehsalını stimullaşdırmaq planlarını və ABŞ-ın süni zəka bazarında üstünlük əldə etmək məqsədlərini təhlükə altına qoyur. Bu siyasət ABŞ-da yarımkeçirici istehsalı zavodlarının və süni zəka üçün məlumat emalı mərkəzlərinin tikinti xərclərinin artmasına səbəb ola bilər. “Kənd Təsərrüfatı Tarifləri səbəbilə yaranan iqtisadi qeyri-müəyyənlik ABŞ-ın süni zəka sahəsində üstünlüyü üçün ən böyük maneə ola bilər” – deyə SemiAnalysis konsaltinq şirkətindən Sravan Kundojjala bildirib. Yalnız 2025-ci ildə Microsoft, Google, Amazon və Meta kimi iri texnoloji şirkətlər süni zəkanın əsasını təşkil edən hesablama infrastrukturuna 300 milyard dollar investisiya yatırmağı planlaşdırırlar.
Onlara xarici şirkətlər, o cümlədən ABŞ-da mikrosxem istehsal gücünü artırmaq üçün 100 milyard dollar ayıracağını vəd edən Taiwan Semiconductor Manufacturing Company də dəstək verir. Lakin bu təşəbbüslər qeyri-müəyyənlik və pozuntularla üzləşir, çünki tariflərin artması süni zəka texnologiyaları sahəsindəki iri layihələrə xidmət edən mürəkkəb qlobal təchizat zəncirlərinə təsir göstərir. Analitiklər bildirirlər ki, yarımkeçiricilər və onlarla bağlı mikrosxem istehsalı avadanlıqları, materialları və komponentləri üçün tarif azadlığı tətbiq edilsə də, bunun müvəqqəti olduğu ortaya çıxıb.
ABŞ-da istehsal gücü və süni zəka üçün məlumat emalı mərkəzlərinin tikintisi və maliyyələşdirilməsi xərcləri, Çindən idxal olunan mallara tətbiq edilən 145%-lik tariflər də daxil olmaqla, davam edən tarif rejimi səbəbindən artmaqda davam edəcək. Altana-nın hesablamalarına görə, yalnız Çin tarifləri amerikalı məlumat emalı mərkəzi qurucularının illik xərclərini 11 milyard dollardan çox artıracaq. ABŞ-da 1962-ci il “Ticarətin Genişləndirilməsi Haqqında” qanunun 232-ci bölməsi əsasında çiplərin idxal zəncirləri üzrə başladılan araşdırma 270 günə qədər davam edə bilər və bu, sənaye üçün daha da ağır tələblərə səbəb ola bilər.
Analitiklərin fikrincə, yarımkeçiricilərin idxalına yeni tariflərin tətbiqi çətin bir proses olacaq. Çünki çiplərin əksəriyyəti ABŞ-a smartfonlar, noutbuklar və ya süni zəka üçün istifadə olunan qrafik prosessorlar kimi cihaz komponentlərinin tərkibində daxil olur. Qrafik prosessorlar əsasən Tayvan və ya Cənubi Koreyada istehsal olunan çipləri ehtiva edir, lakin bu çiplər tez-tez qablaşdırma və test üçün Malayziya və Filippin kimi Cənub-Şərqi Asiya ölkələrinə göndərilir. Daha sonra həmin çiplər Tayvana və ya Meksikaya qaytarılaraq yeni komponentlərin əlavə olunduğu çap olunmuş lövhələrə yığılır və son mərhələdə süni zəka üçün istifadə olunan məlumat emalı mərkəzlərində quraşdırılmaq üçün ABŞ-a ixrac edilir.
“Qrafik prosessorun özü tarifdən azad olsa belə, əgər komponentlərə hələ də tarif tətbiq olunursa, ABŞ-da yenə də böyük xərclərlə qarşılaşacaqsınız” – deyə təchizat zəncirinin məlumat analizi platforması olan Z2Data-nın baş direktoru Mohammad Ahmad bildirib. “Məhsul kateqoriyalarının sayı o qədər çoxdur ki, hətta ən kiçik komponent belə təchizat zəncirinizin pozulmasına səbəb ola bilər”. SemiAnalysis şirkətindən Kundojjala bildirib ki, Tayvandan gətirilən çiplərə 32% tarif tətbiq olunsa belə, ABŞ-da yarımkeçirici istehsalı yenə də baha başa gələcək, çünki əsas alət və materialların qiymətləri artacaq. “O ehtimal ki, ABŞ daxili istehsal gücünü bərpa etmək imkanını özü təhlükə altına qoya bilər, tamamilə realdır” – deyə o qeyd edib. “İstehsal güclərini ABŞ-dan kənarda qurmaq daha ucuz başa gələcək, ABŞ-da istehsal payı daha yüksək olan şirkətlər isə ən böyük itkilərlə üzləşə bilərlər” – deyə analitik əlavə edib.
Mənbə: Financial Times
